Autor Witryny/Website by: Leszek Zdrach, Autor fotografii/Photographs by: Leszek Zdrach, Kontakt/Contact: leszekzdrach@gmail.com

Bazylika archikatedralna św. Jakuba w Szczecinie


Pokaż Miejsca na większej mapielokalizacja
































Bazylika archikatedralna św. Jakuba w Szczecinie
Foto Galeria

Bazylika archikatedralna Świętego Jakuba - najważniejszy kościół miasta Szczecina.

W dobie średniowiecza wraz z nieistniejącym od 1831 kościołem NMP pełnił funkcję fary miejskiej, od 1534 do 1945 należał do pomorskiej gminy luterańskiej.

Pod względem architektonicznym wzniesiona w XIV i w XV stuleciu świątynia należy do dzieł gotyku ceglanego, charakterystycznego dla krajów nadbałtyckich stylu w architekturze gotyckiej. Spośród budowniczych kościoła wyróżnia się Heinrich Brunsberg i jego warsztat, działający na terenie Pomorza i sąsiedniej Brandenburgii.

Zniszczony podczas II wojny światowej kościół został pieczołowicie odbudowany. Wewnątrz umieszczono wtórnie kilka dzieł plastyki gotyckiej w tym retabula ołtarzowe z Ciećmierza, Chojny i Lubeki. Z wystroju nowożytnego zachowało się kilka epitafiów i rzeźb.

W 1972 stał się kościołem katedralnym diecezji szczecińsko-kamieńskiej, od 1992 archidiecezji.
W 1187 zbudowano pierwszy kościół (najprawdopodobniej drewniany) w miejscu, gdzie dziś stoi bazylika katedralna. Konsekracji dokonał ówczesny biskup kamieński Zygfryd. Była to trzecia z kolei świątynia chrześcijańska w mieście Szczecinie. Za fundatora uważa się bogatego mieszczanina Beringera z Bambergu, który prawdopodobnie traktował nową świątynię jako wotum za dzieło misyjne ewangelizacji Pomorza, dokonane przez jego słynnego rodaka - Ottona z Bambergu, zwanego "apostołem Pomorza".

W II poł. XIII w. powstała trzynawowa, bezprzyporowa, gotycka, ceglana bazylika o szerokości 25 m, długości 30 m i wysokości naw bocznych 8,5 m. Kościół posiadał pięcioboczne prezbiterium z ambitem, obok którego znajdowała się wolnostojąca kaplica. U drugiego krańca korpusu nawowego powstały dwie wieże.

W latach 1370 - 1387 miała miejsce gruntowna przebudowa części wschodniej świątyni polegająca na podwyższeniu naw bocznych w części prezbiterialnej i stworzeniu w ten sposób układu halowego. Pomiędzy wciągniętymi do wnętrza przyporami powstaje rząd kaplic.

W I poł. XV w. miała miejsce przebudowa południowej ściany korpusu nawowego pod kierunkiem Henryka Brunsberga. Ściana ta otrzymała bardzo dekoracyjny wygląd (widoczny do dnia dzisiejszego) z licznymi lizenami, wimpergami i płycinami bogato zdobionymi glazurowanymi kształtkami.

W 1456 zawaliła się (z nieznanych przyczyn) wieża południowej i zniszczenie zachodniej części korpusu nawowego. W II poł. XV w. odbudowano korpus nawowy w układzie halowym (w nawiązaniu do istniejącego już halowego prezbiterium) oraz zbudowano jedną centralną wieżę (w miejsce istniejących poprzednio dwóch), pod kierunkiem mistrza Jana Benecke (1503).

W 1534 kościół stał się świątynią protestancką na mocy decyzji Sejmiku Trzebiatowskiego.

Ostrzał artyleryjski podczas oblężenia miasta przez wojska brandenburskie w 1677 wywołał pożar kościoła. Zniszczeniu uległa wieża, sklepienia korpusu oraz część gotyckiego wyposażenia katedry.

Na przełomie XVII/XVIII w. odbudowano katedrę po pożarze oraz wyposażono jej wnętrze w nowe barokowe sprzęty (w 1711 powstał nowy, ogromny - sięgający niemal do sklepienia - ołtarz główny projektu Erharda Löfflera).

Pod koniec XIX w. rozpoczęto generalną renowację świątyni. W jej ramach powstał (1894) nowy, smukły hełm o wysokości 119 m wieńczący katedralną wieżę, kościół wyposażony został w instalację elektryczną i grzewczą. W trakcie prac doszło do katastrofy budowlanej - zawaleniu uległ dobudowywany hełm wieży.

W 1944 w wyniku bombardowania katedra uległa bardzo poważnemu uszkodzeniu (całkowicie zniszczony dach korpusu nawowego i hełm wieży oraz północna elewacja budowli). Ucierpiało bardzo również wyposażenie budowli.

W latach 1947 - 1949 tymczasowo zabezpieczono kościół przed dalszą destrukcją - przykryto prezbiterium sklepieniem i wzniesiono ściany oddzielające go od praktycznie nieistniejącego korpusu nawowego.

Między 1972 a 1974 odbudowano katedrę. Do podjęcia decyzji o odbudowie przyczyniło się zwłaszcza przekazanie świątyni na własność Kościołowi oraz decyzja papieża Pawła VI o powołaniu w dniu 28.06.1972 diecezji szczecińsko-kamieńskiej. Autorami projektu odbudowy zostali szczecińscy architekci: Stanisław Latour i Adam Szymski. Projekt zakładał odbudowę świątyni w jej historycznym kształcie, z wyjątkiem elewacji północnej, której nadano nowoczesną formę. Z powodu poważnego naruszenia murów wieży, nie zdecydowano się na odbudowę wieńczącej jej hełmu.

W 1983 papież Jan Paweł II podniósł kościół do rangi bazyliki mniejszej.

W 2007 rozpoczęła się rekonstrukcja wieży w celu przywrócenia jej dawnej sylwetki. 12 stycznia 2008 na wieży postawiono strzelisty hełm [zdjęcie] , w którym mają znaleźć się punkty widokowe. Po rekonstrukcji wieży, katedra mierzy 110,18 m[1] i jest drugim pod względem wysokości budynkiem w Szczecinie (po wieżowcu PAZIM, który wraz z masztem antenowym liczy 128 m wysokości) oraz drugą co do wysokości świątynią w Polsce (po bazylice w Licheniu
– 141,5 m).

15 czerwca 2008 uroczyście poświęcone zostały nowe organy. Mają one 66 głosów i składają się z 4743 piszczałek (o wysokości od 11 milimetrów do 10 m), w tym 183 rezonatory trąbki hiszpańskiej. Cały instrument o wysokości 10 m waży 36 ton. Specjalnie na tę uroczystość skomponowane zostały dwa utwory Lux et veritas (Światło i prawda) Marka Jasińskiego i Ad maiorem Dei gloriam (Na większą chwałę Bożą) Zbigniewa Kozuba.
Wejście do krypty

23 października 2009 w Bazylice Archikatedralnej spoczął drugi ordynariusz diecezji, pierwszy Metropolita Szczecińsko-Kamieński Arcybiskup senior Marian Przykucki. Do czasu przygotowania krypty biskupiej trumna z ciałem byłego metropolity spoczywała w jednej z kaplic bocznych.

W dniu 7 maja 2010 w krypcie szczecińskiej katedry został pochowany, zmarły 1 maja 2010, arcybiskup Zygmunt Kamiński.

Wyposażenie wnętrza

Prezbiterium
Centralne miejsce w prezbiterium zajmuje obszerny, czworoboczny stół ołtarzowy, ufundowany na dziesięciolecie istnienia diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 1982 r. Jego boki ozdabiają odlane w mosiądzu  płaskorzeźby. Od strony zachodniej, pośrodku, umieszczono wizerunek Matki Boskiej, a po jej obu stronach płaskorzeźby dwunastu apostołów. Na pozostałych ścianach bocznych ołtarza umieszczono wizerunki szeregu osób związanych z historią kościoła ma Pomorzu, w Polsce i na świecie, poczynając od okresu chrystianizacji (św. Otton z Bambergu, książę Warcisław I), a kończąc na czasach niemal współczesnych (św. Maksymilian Maria Kolbe, prymas Stefan Wyszyński, papież Jan Paweł II). Ołtarz i ambonę zaprojektował i wykonał Kazimierz Bieńkowski z Warszawy.

Po stronie wschodniej prezbiterium, na dwóch filarach, zawieszony został ołtarz - tryptyk. Stanowi on kompilację kilku zniszczonych ołtarzy. W zrekonstruowanej w 1981 r. szafie umieszczono 18 płaskorzeźb z ok. XV. Najcenniejszą z nich jest postać Matki Boskiej z Dzieciątkiem wykonana w typie "Pięknej Madonny" - pochodząca z Mieszkowic. Obok znajdują się, wywodzące się z kościoła w Chojnie, podobizny sześciu świętych niewiast oraz dwóch biskupów: św. Ottona i św. Wojciecha. Z Żukowa zaś pochodzą rzeźby dziewięciu apostołów w predelli. Trzy figury zostały wykonane współcześnie.

Nad ołtarzem umieszczony został późnogotycki krucyfiks z Uznamu wykonany w XV / XVI w. w formie Drzewa Życia, z widocznymi pąkami oraz czterema medalionami zawierającymi symbole poszczególnych Ewangelistów.

Kaplica Najświętszego Sakramentu

W kaplicy znajduje się bardzo cenny ołtarz - tryptyk z końca XIV w. Ołtarz trafił do szczecińskiej Katedry z Ciećmierza, jednak pierwotnie znajdował się najprawdopodobniej w klasztorze cysterek na Górze Chełmskiej koło Koszalina. W środkowej części tryptyku przedstawiono scenę Koronacji Maryi (na górze) oraz Pokłonu Trzech Króli (u dołu). Po bokach znajdują się rzeźby czterech świętych niewiast: Agnieszki (z barankiem), Barbary (z wieżą), Katarzyny (z mieczem i kołem) oraz Doroty (z koszykiem z różami). Na skrzydłach tryptyku zamieszczono figury 12 apostołów. Oryginalna polichromia tryptyku nie zachowała się.

Kaplica Chrzcielna

Ołtarz (tryptyk) wykonany został w latach 20. XVI wieku w warsztacie Clausa Berga w Lubece. W centrum kompozycji znajduje się Matka Boża z Dzieciątkiem. Nad nią dwa aniołki trzymające koronę. Maryja stoi na sierpie księżyca, co symbolizuje zwycięstwo nad siłami zła i szatana. Obok św. Magdalena i niezidentyfikowany święty. Na skrzydłach tryptyku znajdują się rzeźby 8 świętych, a poniżej (w predelli) współczesne przedstawienia czterech ewangelistów. Poniżej ołtarza zamontowano relikwiarz z relikwiami św. Ottona, podarowanymi w 1974 r przez biskupa Bambergu. W kaplicy znajduje się także zabytkowa, pochodząca z Dobropola, XVII-wieczna chrzcielnica - dzieło artystów Christopcha Schmidta - stolarza i Joachima Sellina - malarza. Chrzcielnica została wykonana w Wolinie. Kaplicę od nawy głównej odgradza ozdobna, barokowa, drewniana przegroda pochodząca z kościoła w Stolcu

Kaplica Książąt Pomorskich

W wykonanym współcześnie kamiennym grobowcu spoczęły doczesne szczątki książąt pomorskich. Szczątki te znajdowały się uprzednio w sarkofagach, w krypcie Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. W czasie drugiej wojny światowej krypta uległa zawaleniu, a sarkofagi uszkodzeniu. Po wojnie sarkofagi poddano konserwacji i obecnie można je oglądać w muzeum Zamku Książąt Pomorskich. Nad grobowcem znajduje się obraz epitafijny z około 1600 r. Po obu stronach grobowca podziwiać możemy dwie rzeźby drewniane z XVII w. oraz konsole z motywami czaszek. Przedmioty te pochodzą z dawnego wyposażenia Katedry. W oknie kaplicy zamontowano witraż Ireny Kisielewskiej przedstawiający dziewięciopolowy, paradny herb Gryfitów.

Kaplica Armii Krajowej

Kaplica poświęcona jest żołnierzom Armii Krajowej oraz uczestnikom powstania warszawskiego. W centrum kaplicy na ścianie południowej znajduje się Pieta - czyli przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwego Chrystusa. Rzeźba pochodzi z przełomu XV i XVI w. z Lubniewic. Witraże w kaplicy, będące dziełem Ireny Kisielewskiej, przedstawiają patronów Armii Krajowej: św. Barbarę i św. Jerzego

Kaplica świętego Wojciecha

Kaplica znajduje się na osi katedry. Wykonana współcześnie szafa tryptyku zawiera pochodzącą z Kościoła Mariackiego w Chojnie, szesnastowieczną figurę Matki Bożej Apokaliptycznej (Maryja stoi na sierpie księżyca, co symbolizuje zwycięstwo nad siłami zła i szatana). Obok - św. Wojciech (atrybut wiosło). Pod ołtarzem znajduje się relikwiarz z relikwiami św. Wojciecha; zaś nad ołtarzem - rzeźba przedstawiająca Michała Archanioła z XVII w., która niegdyś wieńczyła baldachim katedralnej ambony (ambona nie zachowała się). W posadzce kaplicy znajduje się wejście do krypty grzebalnej biskupów szczecińskich. Nad kaplicą - ogromny (powierzchnia 80 m kwadrat.) witraż ufundowany z okazji pielgrzymki papieża Jana Pawła II do Szczecina.

Kaplica św. Maksymiliana Kolbego


Kaplica poświęcona jest ofiarom hitlerowskich obozów zagłady. Rzeźbę świętego (autor: Anna Dopierała Bomba) ustawiono na tle ściany zawierającej nazwy niemieckich obozów koncentracyjnych. Krata oddzielająca kaplicę od nawy nawiązuje do wyglądu ogrodzeń z drutu kolczastego w hitlerowskich obozach zagłady.

Ciekawostki

    * Z największym szczecińskim kościołem związane były znane osoby. Najsłynniejszym organistą ewangelickiego wówczas kościoła św. Jakuba był słynny niemiecki kompozytor romantyczny Carl Loewe, znany szczególnie jako autor wielu pieśni (m.in. Switezmädchen i Frau Twardowska do słów Adama Mickiewicza). Loewe był przez 45 lat (1820-1865) najwybitniejszą postacią życia muzycznego Szczecina i doprowadził do wykonania wielu wybitnych dzieł - m.in. Pasji według św. Mateusza i Pasji według św. Jana Jana Sebastiana Bacha. Poprowadził też tu w 1827 szczecińskie prawykonanie IX Symfonii Ludwiga van Beethovena i światowe prawykonanie uwertury do Snu nocy letniej Felixa Mendelssohna-Bartholdy'ego, napisanej do sztuki Szekspira. Pomnik Loewego stał przed katedrą do 1945 (do dziś ocalał tylko neogotycki cokół, na którym stoi obecnie figura Maryi).

    * Katedra znajduje się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

    * W dniu 13.07. 2008 r. prezydent Litwy Valdas Adamkus odsłonił w bazylice katedralnej tablicę poświęconą litewskim lotnikom: S. Dariusowi i S. Girenasowi, których samolot w dniu 17 lipca 1933 roku rozbił się koło wsi Pszczelnik podczas rekordowego przelotu (bez międzylądowań) na trasie Nowy Jork - Kowno. W katastrofie obaj piloci ponieśli śmierć.

źródła:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bazylika_archikatedralna_%C5%9Bw._Jakuba_w_Szczecinie
http://wikiszczecin.home.pl/wiki/Bazylika_archikatedralna_%C5%9Bw._Jakuba_w_Szczecinie
Bazylika archikatedralna św Jakuba w Szczecinie